Hierna worden in het kort de belangrijkste onderwerpen in de bijstand uitgelegd.
De bijstandsuitkering is bedoeld als 'het vangnet van de sociale zekerheid in Nederland'. Een bijstandsuitkering kunt u alleen krijgen als u niet zelf uw levensonderhoud kunt regelen. Dat betekent dat u geen geld hebt om uw huur, eten, drinken, kleding, Zorgverzekering, gas, water en licht te betalen. Het is ook belangrijk dat u geen recht hebt op een andere uitkering of regeling waarmee u de kosten kunt betalen. Met een laag inkomen kunt u gedeeltelijk recht hebben op een bijstandsuitkering. Als u een bijstandsuitkering aanvraagt, wordt ook rekening gehouden met inkomen en vermogen van uw partner. Hetzelfde kan gelden als u samenwoont.
Uitvoering
De Participatiewet is de wet op grond waarvan u recht kunt hebben op een bijstandsuitkering. In principe voeren de gemeenten de wet uit en betalen de uitkeringen. Alleen voor pensioengerechtigde mensen voert de Sociale Verzekeringsbank (SVB) de wet uit en betalen zij de uitkeringen.
Als u jonger bent dan de pensioengerechtigde leeftijd, moet u uw bijstandsuitkering in principe aanvragen bij het UWV, in de meeste gevallen via werk.nl.
Soms moet u uw aanvraag indienen bij de gemeente. De gemeente beslist uiteindelijk of u recht hebt op een bijstandsuitkering. Als u pensioengerechtigd bent, moet u de uitkering (ofwel inkomensvoorziening ouderen) aanvragen bij de Sociale Verzekeringsbank.
Andere regelingen
| De gemeente of andere uitvoeringsinstanties hebben mogelijk nog andere regelingen voor mensen met een laag inkomen. Zie daarvoor 'Andere regelingen'. |
U kunt een bijstandsuitkering aanvragen als u 18 jaar of ouder bent en Nederlander bent of kunt worden gelijkgesteld met een Nederlander. Bovendien moet u in Nederland wonen of verblijven. Bent u jonger dan 27 jaar? Dan moet u wel zelf eerst vier weken zoeken naar werk of opleidingsmogelijkheden.
Niet uitgesloten
Voldoet u aan die voorwaarden? Dan is verder van belang dat u niet uitgesloten bent van het recht op een bijstandsuitkering. U bent bijvoorbeeld uitgesloten op het moment dat u gedetineerd bent.
Inkomen en vermogen
Ook is het voor uw recht op een bijstandsuitkering van belang hoe veel inkomen en vermogen u hebt. Uw inkomen mag niet hoger zijn dan de voor u geldende bijstandsnorm en uw vermogen mag niet hoger zijn dan toegestaan voor een bijstandsuitkering. Hebt u helemaal geen inkomen? Dan kunt u recht hebben op een volledige bijstandsuitkering. Hebt u wel inkomen, maar lager dan toegestaan? Dan kunt u recht hebben op aanvullende bijstand tot de voor u geldende bijstandsnorm. Hoe veel vermogen is toegestaan, is afhankelijk van uw leefsituatie:
| Leefsituatie | Maximaal toegestaan vermogen |
|---|---|
| U bent alleenstaand | € 7.575,00 |
| U bent alleenstaande ouder | € 15.150,00 |
| U bent gehuwd | € 15.150,00 |
Hoeveel bijstand u maximaal kunt ontvangen is afhankelijk van uw leefsituatie. U kunt aangemerkt worden als alleenstaande, alleenstaande ouder of als gehuwden. U kunt ook als ‘gehuwd’ aangemerkt worden als u niet daadwerkelijk getrouwd bent, maar bijvoorbeeld samenwoont. De hoogte van de wettelijke basisuitkering is als volgt:
| Leefsituatie | Wettelijke basisuitkering (incl. vakantiegeld) per maand |
|---|---|
| U bent alleenstaand en hebt niet met een of meer meerderjarige personen in dezelfde woning uw hoofdverblijf, en u bent 21 jaar of ouder | € 1.308,45 |
| U bent alleenstaande ouder en hebt niet met een of meer meerderjarige personen in dezelfde woning uw hoofdverblijf, en u bent 21 jaar of ouder | € 1.308,45 |
| U bent gehuwd en heeft niet met een andere meerderjarige persoon dan de echtgenoot in dezelfde woning uw hoofdverblijf. U bent beiden jonger dan de pensioengerechtigde leeftijd | € 1.869,21 |
Toeslagen en verlagingen
Afhankelijk van uw leefsituatie kan de gemeente bepalen dat uw uitkering wordt verlaagd. Uw uitkering hoeft dus niet altijd precies even hoog te zijn als de bedragen in de tabel.
Betaling
Uw bijstandsuitkering wordt maandelijks betaald, meestal achteraf. De uitkering van bijvoorbeeld de maand mei wordt dus betaald in juni.
Vakantiegeld
De bedragen in de bovenstaande tabel zijn inclusief 5% vakantiegeld. Dat krijgt u niet maandelijks uitbetaald maar één keer per jaar, meestal in juni. Daarom krijgt u in werkelijkheid maandelijks minder uitbetaald dan de tabel vermeldt.
Voorschot
Als u een bijstandsuitkering hebt aangevraagd, kan het 8 weken duren totdat de gemeente heeft besloten of u recht hebt op een bijstandsuitkering. In de tussentijd heeft u recht op een voorschot van de gemeente om in uw levensonderhoud te voorzien. De gemeente moet dan wel voldoende gegevens van u hebben om het recht op bijstand voor u vast te stellen. Als dat het geval is kunt u iedere 4 weken een voorschot ontvangen. De hoogte van het voorschot is 90% van de voor u geldende bijstandsnorm.
Pensioengerechtigden
Voor mensen die de pensioengerechtigde leeftijd bereikt hebben, gelden afwijkende bijstandsuitkeringen. De uitkering voor deze groep, ook wel de inkomensvoorziening ouderen genoemd, is afgestemd op de AOW.
Terugbetalen
Blijkt achteraf dat u ten onrechte of te veel bijstand hebt ontvangen? Dan kan de gemeente de bijstand die u niet had mogen ontvangen terugvorderen. Die bijstand moet u dan terugbetalen.
Als u een bijstandsuitkering aanvraagt of ontvangt, moet u zich houden aan verplichtingen. Doet u dat niet, dan kan de gemeente uw bijstandsuitkering verlagen, beëindigen of u een boete opleggen. Ook heeft de gemeente de mogelijkheid u bijstand te verstrekken in de vorm van een geldlening. Dat betekent dat u de gemeente die bijstand later moet terugbetalen.
Krijgt u een inkomensvoorziening ouderen (een vorm van aanvullende bijstand) omdat u de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt? Dan gelden voor u dezelfde regels als voor mensen die jonger zijn dan de pensioengerechtigde leeftijd. Alleen de arbeidsplicht geldt niet voor u als u pensioengerechtigd bent. Bent u wel pensioengerechtigd maar uw partner nog niet, dan geldt de arbeidsplicht voor uw partner wel.
De verplichtingen:
| Verplichtingen | Uitleg |
|---|---|
| Legitimatieplicht | U moet u, als de gemeente dat vraagt, legitimeren met een geldig legitimatiebewijs. |
| Inlichtingenplicht | U bent verplicht alle wijzigingen in uw situatie die van invloed kunnen zijn op uw recht op bijstand te melden bij de gemeente. Dat geldt bijvoorbeeld als u werkt en inkomsten ontvangt of heeft ontvangen, een studie wilt gaan volgen, op vakantie wilt gaan, een alternatieve straf moet ondergaan of vrijwilligerswerk wilt doen. |
| Arbeidsplicht | U bent verplicht alles te doen om zo snel mogelijk betaald werk te vinden. De gemeente kan u daar bij helpen. U bent verplicht daaraan mee te werken. In uitzonderingssituaties kunt u worden vrijgesteld van de arbeidsplicht. |
Plicht om een tegenprestatie te verrichten | U bent verplicht om een tegenprestatie naar vermogen te verrichten als de gemeente dat van u vraagt. U moet dan onbetaald voor de maatschappij nuttige dingen doen. Dit werk hoeft niet bij te dragen aan uw reïntegratie. |
| Re-integratieplicht | U bent verplicht om gebruik te maken van een re-integratie voorziening die de gemeente u kan aanbieden. De gemeente kan u een voorziening aanbieden die gericht is op werk en/of sociale activering. De gemeente kan een plan van aanpak voor uw re-integratie opstellen. U bent verplicht om daaraan mee te werken. |
| Medewerkingsplicht | U bent verplicht mee te werken met mogelijkheden die de gemeente u aanbiedt om zo snel mogelijk aan het werk te komen. Ook moet u meewerken aan onderzoeken die de gemeente wil (laten) verrichten. Een bijzondere vorm van de medewerkingsplicht is de plicht mee te werken bij een bezoek aan huis. |
| Geen onnodig beroep op bijstand | U bent verplicht geen onnodig beroep op de bijstand te doen. Daarvan is bijvoorbeeld sprake als u een andere uitkering te laat hebt aangevraagd of uw vermogen te snel hebt opgemaakt. |
| Correct gedrag | U bent verplicht u correct te gedragen tegenover alle medewerkers van de gemeente. U mag bijvoorbeeld niet schelden, niet discrimineren en geen vernielingen aanrichten. |
| Budgetteringsplicht | Vindt de gemeente het nodig? Dan kan ze u de budgetteringsplicht opleggen. De gemeente kan dan namens u betalingen verrichten. Zo kan de gemeente bijvoorbeeld rechtstreeks uw huur betalen of uw vaste lasten zoals gas, water en licht. |
| Overige verplichtingen | De gemeente kan u nog andere verplichtingen opleggen. Ze kan bijvoorbeeld bepalen dat u verplicht bent uw ex-partner alimentatie te vragen. |